Şişme basit manada rumende gaz birikmesidir. Bu gaz, sindirim işleminin normal bir parçası olarak oluşur ve normal olarak geğirme ile kaybolur. Oluşan gaz dışarı atılamadığı zaman şişme meydana gelir. Şişmenin iki türü vardır. Daha az sıklıkla rastlanılan türü, gırtlağın (sıklıkla herhangi bir yabancı nesne tarafından tıkanması, örneğin patates gibi) tıkalı olması sebebi ile veya bazı hastalık durumlarında (örneğin süt humması ve tetanos gibi) hayvanın gazını çıkartamaması durumunda gerçekleşir.

Şişmenin ikinci türü olan köpüklü şişmenin sebebi, rumen sıvısı üzerinde gelişen sabit bir köpüğün gaz atılımını bloke etmesidir. Bu form şişmenin en sık rastlanılan türüdür. Mevsimsel olarak yükselme gösterir ve ilkbahar ve sonbahar aylarında zirve yapar. Bu duruma sebep, hızlı büyüyen kaba yemlerdeki parçalanabilir ürünler tarafından oluşturulan köpüktür (özellikle yonca gibi baklagiller). Bunlar rumen sıvısının yapışkanlığını artırır ve rumen sıvısının viskozitesinin de artmasına sebep olur (ağdalı gibi). Ayrıca rumen fermantsayonunun bir sonucu olan gaz formundaki küçük baloncukların oluşumunu engelleyerek, serbest gazların atılımına ve böylelikle geğirmeye engel olur.

 

Klinik belirtiler

Şişmiş sol karın en belirgin işarettir.

Genellikle ağrı ile ilişkili olarak huzursuzluk ve böğürme vardır.

Ölüm, şişme gerçekleştikten 15 dakika sonra gelişebilir.

Gaz şişkinliği (gırtlağın tıkanması sebebi ile oluşan) genellikle bir veya iki hayvanda görülür. Köpüklü şişme sürünün % 25 ini etkileyebilir.

Bazı durumlarda ani ölüm görülen ilk belirti olabilir, ancak bu gibi durumlarda diğer hayvanlarda şişme durumu şekillenmesi muhtemeldir.

 

Teşhis

Yukarıda tarif edilen klinik bulgular gösterge olabilir.

Yeşil meralara erişim ya da yeşil kaba otlara besleme zamanı bir ilişki kurmada önemli olacaktır.

Bir mide hortumu geçirilerek gaz şişmesi mi yoksa köpük şişmesi mi olduğu ayırt edilebilir. Bu basit bir gaz şişkinliği ise rumen içine gönderilen mide hortumu yardımı ile biriken gaz dışarı atılabilecektir. Köpükten kaynaklanan şişmede ise gaz görülmeyecektir.

 

Tedavi

Bir mide hortumu geçirilerek gazın dışarı atılmasını sağlamak, basit gaz şişkinliğini tedavide en iyi yöntemidir. Gaz dışarı çıkarıldıktan sonra tıkanıklığın sebebi araştırılmalıdır.

Mide hortumunun işe yaramadığı durumlarda, bir trokar veya kanül sondası kullanarak rumende biriken gazı çıkartmak rahatlama sağlayacaktır. Ama böyle vakalar nadirdir ve trokar kullanmak enfeksiyon girişi için büyük bir fırsat sağlayacağından, son çare olarak denenmelidir.

Köpüklü şişme durumunda, köpürmeyi önleyici ajanlar, mide hortumu yolu ile verilmelidir. Örneğin keten yağı, terebentin gibi eski moda ilaçları etkilidir ama dimetikon ve polaxolene gibi yeni tedavilerin küçük dozları bile uygulama açısından daha kolay ve etkilidir.

Köpüklü şişme salgını oluşursa, sığırlar meradan çekilir ve yüksek lifli bir diyet (saman, kuru ot) uygulanır. Şişkinlik belirtisi gösteren inekler köpürmeyi önleyici ajanlarla tedavi edilir.

 

Korunma

Köpüklü şişmeyi önlemek için:

Yüksek riskli meralarda, riskin yüksek olduğu zamanlarda otlatma yapmaktan kaçının. Daha önce bu tarz problemler yaşanmış meralarda veya yüksek yonca içerikli otlaklarda, ineklere uzun süreli otlatma yaptırılmamalıdır.

Yüksek risk dönemlerinde lif alımı sağlanmalı, artırılmalı.

Eğer yüksek riskli mera kullanmak zorunda kalırsanız, sığırları yavaş yavaş meraya alıştırın. Başlangıç sürecinde, günde en az 10 dakika erişimi kısmak yararlı olacaktır.

Mera ıslaksa risk artacaktır.

Köpük önleyici ajanları mera üzerinde kullanabilirsiniz. Köpük önleyici yağlar (su ile emülsiyon), otlatmadan önce meraya püskürtülebilir.

Yüksek riskli hayvanlara merada otlatma yaptırmayın. Bazı hayvanlar tedaviye ve önlemlere rağmen şişkinlik-şişmeye yatkındır.