Selenyum hayvan beslenmesinin önemli bir unsurdur, E vitamini ile birlikte antioksidan olarak vücutta hücre hasarını önlemek ve onarmak, tiroid hormonlarının etkinliğine yardımcı olmak, bağışıklık işlevine katılmak gibi önemli roller vardır, ayrıca büyüme ve üreme fonksiyonları için gereklidir.

Dünyanın birçok ülkesinde, doğal otlatma koşullarında sığır ve koyunlarda, selenyum eksikliği görülmektedir. Beyaz kas hastalığı gibi yetersizliğin açık belirtileri, annelerinden selenyum eksikliği ile doğan buzağı ve kuzularda görülür. Düşük selenyum seviyesi koyunlarda doğurganlığı olumsuz etkiler. Eksikliğin belirtileri besi ve süt sığırlarında çok açık bir şekilde görülmez.

Düşük selenyum içeren tahıl ağırlıklı rasyonla beslenen süt sığırlarında, selenyum eksikliği gelişebilir, otlayan hayvanlar eksiklikten daha az etkilenir. Subklinik selenyumun eksikliği kolayca tespit edilmez ve belli koşullar altında maximum hayvan performansını zorlayabilir.

 

Belirtiler:

Beyaz kas hastalığı: iskelet ve kalp kası dejenerasyonu ve nekrozu.

Üreme bozuklukları.

Süt sığırlarında sonunu atamama vakalarında artış görülmesi.

Artan buzağı ölümleri ve sütten kesim ağırlığının düşmesi.

İmmunosuppression (bağışıklığın baskılanması)

Selenyum eksikliği olan buzağıların kalp yetersizliği ani ölüme neden olabilir. Ani ölüm doğumdan birkaç gün ya da birkaç hafta sonra ortaya çıkabilir.

Selenyum karaciğerde depolanır, buzağı annesinden yeterince takviye alarak doğmuşsa, 30 ila 60 gün boyunca kendine yetecek selenyum rezervi olacaktır. Fakat anne karnında gelişmekte olan buzağıya selenyum transferi çok verimli olmayabilir. Bu nedenle doğum öncesi ineklere selenyum takviyesi yapılmalıdır, ayrıca selenyum takviyesi yapılan inekler, yüksek antikor düzeyine sahip daha kaliteli kolostrum üretir.

Süt yoluyla anneden buzağıya selenyum transferi nispeten düşüktür. Buzağılar selenyum yeterli seviyede doğsalar bile, mineral tüketmeye başlamadan önce selenyum eksikliği baş gösterebilir.

 

 

Dört faktör koyunları selenyum eksikliğine yatkın hale getirebilir.

Bunlar:

Asidik bazalt / granit topraklar ve kumlu topraklar.

450 mm üzerinde yıllık yağış.

Yonca baskın otlaklar.

Ağır veya uzun dönemli gübre uygulaması, özellikle kükürt-güçlendirilmiş süperfosfat veya alçıtaşı ile.

Selenyum eksikliği başka özel durumlarda da oluşabilir, örneğin gebeliğin büyük bölümünde buğday ile beslenen koyunların kuzuları, klinik beyaz kas hastalığına daha duyarlı olmaktadır.

Beyaz kas hastalığı;

Yenidoğan kuzularda            Ani ölüm, topallık, hareket etmede isteksizlik

1-3 aylık kuzularda                Topallık, hareket etmede isteksizlik, felç

Süten kesilen kuzularda       Düşük büyüme hızı ve yün üretimi (sebebi sadece beyaz kas hastalığı olmayabilir) gibi üretim kayıplarına sebep olur.

 

Selenyum eksikliği teşhisi:

Kas, karaciğer ve kan örneklerinin incelenmesi teşhis için gereklidir. E vitamini eksikliği benzer lezyonlara neden olabilir.

 

Önleme:

Tedavide doz oranları önemlidir. Doz oranı 10 kg canlı ağırlık başına 1 mg aktif selenyum; yani, genç kuzular için 1 mg ve yetişkin koyunlarda 5 mg olmalıdır.

Her zaman selenyum konsantrasyonunu belirlemek için etiketi okuyun. Doz doğru olmalıdır.

Selenyumun aşırı dozu zehirli olabilir,10-15 mg oral dozun kuzuları öldürdüğü bilinmektedir. 5 mg selenyum enjeksiyonu kuzular için öldürücü olabilir. Stresli hayvanlar çok hassastır. Selenyum toksisite akut veya kronik olabilir. Selenyum toksisite belirtileri şunlardır:

Solunum sıkıntısı, huzursuzluk, körlük, karın ağrısı, sulu ishal, kasılmalar, anoreksi, salivasyon, felç ve ölüm.