Bovine Herpesvirus Tip-4 (BoHV-4)
Herpesviridae ailesinde yer alan BoHV-4, sığırlarda üreme ve solunum sistem problemleri, mastitis, dermatitis, konjuktivitis gibi semptomlar ile karakterize ve bu problemlerin direkt veya indirekt etkileri nedeniyle sığır yetiştiriciliği açısından önemli ekonomik kayıplara neden olan, dünyada yaygın olarak gözlenen bir patojen olarak karşımıza çıkmaktadır.
Etiyoloji ve Bulaşma Yolları nedir?
BoHV-4, herpesviridae ailesinin gammaherpesvirinae alt ailesinde ve Rhadinovirus genusunda yer alan bir etkendir. Tüm herpesvirüsler gibi BoHV-4’de primer olarak enfekte ettiği konakçıda latent olarak kalabilmektedir. Virüsün latentlik bölgesi olarak lenfoid dokular ve mononükleer kan hücreleri gösterilmektedir. Sinir sistemi de viral latentlik bölgesi olarak düşünülmektedir; ancak sinir sisteminin rolü akut ve latent BoHV-4 enfeksiyonlarında tam olarak belirlenmemiştir.
Sığır herpesvirüsleri genelde yatay ve dikey yollar ile bulaşırlar. Yatay bulaşma, hayvanların nemli ve kontamine yüzeyler ile yakın temasta bulunması ile meydana gelmektedir. Dikey bulaşma ise gebelik döneminde virüsün plasenta yoluyla fötusa ulaşması sonrasında, fötusun enfeksiyonu şeklinde gelişir.
Sığır herpesvirüslerı, vücuttan saçıldıktan sonra kısa sürede güneş ışığı ve kurumayla inaktive olurlar. BoHV-4 üst solunum yollarını hedef olarak seçer ve oküler enfeksiyon da tabloya eşlik edebilir. Virüsün saçılmasında en etkili materyaller burun, göz ve vajinal salgılar olarak görülmektedir. BoHV-4 enfeksiyonun diğer olası hedef bölgeleri ürogenital sistem, meme bezleri ve sindirim sistemidir. BoHV-4 ün sütte bulunabildiği ve bu yolla anneden yavruya geçtiği gösterilmiştir.
Hastalığın Klinik Semptomları Nedir?
Virus konjuktivitis, pneumoni, üst solunum sistemi enfeksiyonu, metritis, deri lezyonları, ülseratif mammalitis enteritis, peritonitis, vulvovaginitis, orchitis; tarsal synovitis, digital dermatitis, astasia ve abortlara neden olabilmesinin yanı sıra, sağlıklı görünümlü sığırların farklı materyallerinden de izole edilmiştir. Klinik semptomların şiddeti stres ve birlikte seyreden diğer enfeksiyonlara bağlı olarak değişebilmektedir.
Teşhis Nasıl Yapılır?
1. Virüs İzolasyonu ve Moleküler Viroloji
BoHV-4 enfeksiyonu virüs izolasyonu ile tespit edilebilir; virüs birçok hücre tipine affinite göstermesine rağmen virüsun izole edilebilmesi zordur. PCR testleri viral DNA nın tespitinde spesifik ve duyarlı metotlardır.
2. Serolojik Teşhis
Doğal enfeksiyonlarda düşük aviditeli nötralizan antikor oluşumundan dolayı, virüs nötralizasyon testi antikor belirlemek için uygun bir metot değildir. BoHV-4 e karşı spesifik antikorlar komplement fikzasyon, dot immunobinding test, agar jel immunodifüzyon test (AGID), immunofloresans testi (IFAT) veya ELISA ile belirlenmiştir.
Koruma ve Kontrol
BoHV-4'ün etiyopatolojik rolü üzerine çalışmalar halen devam etmektedir. Şimdiye kadar etkili bir BoHV-4 aşısı üretilememiştir. Bunda etkili olan faktörlerden birinin nötralizan antikorların yeterince uyarılamaması olduğu bildirilmektedir. BoHV-4 izolatları farklı patojenik potansiyelde olduğundan, non-patojen izolatlardan aşı geliştirilmesi düşünülebilir. Son yıllarda ise rekombinant BoHV-4 aşıları geliştirmeye yönelik çalışmalar yapılmaktadır.
Türkiye'de BoHV-4 Enfeksiyonunun Durumu
Türkiye’de BoHV-1 enfeksiyonunun varlığının ve çeşitli klinik semptomlarda etiyolojik ajan olarak araştırıldığı çalışmalar çok sayıda bulunmaktadır, ama BoHV-4'ün varlığına ilişkin Türkiye’de hatta dünyada yapılan çalışmalar da sınırlı sayıdadır. Bilge Dağalp ve ark., Türkiye’de ilk kez BoHV-4 enfeksiyonunun varlığını serolojik ve virolojik olarak ortaya koymuşlardır.
Kaynaklar
1) Belak S., Palfi V.: Characterization of a herpesvirus isolated from spontaneously degenerated bovine kidney cell culture. Acta Veterinaria Academiae Scientiarum Hungaricae, 1974, 24: 249-253.
2) Bilge Dağalp S., Demir A. B., Güngör E., Alkan F., (2007) The Seroprevalence of Bovine Herpesvirus Type-4 (BoHV-4) Infection in Dairy Herds in Turkey and Possible Infection With Reproductive Disorders, Revue Vet. Med., 2007, 04, 201-205.
3) Bilge Dağalp S., E. Güngör, A.B, Demir, Ç. Oğuzoğlu, V. Yılmaz, D. Pınar, F. Alkan ''Bir süt sığırcılığı işletmesinde Bovine Herpes Virus Tip 4 (BHV4) enfeksiyonunun serolojik ve virolojik olarak araştırılması. '' VII.Veteriner Mikrobiyoloji Kongresi.
4) Czaplicki G, Thiry E: An association exists between bovine herpesvirus 4 seropositivity and abortion in cows. Preventive Veterinary Medicine, 1998, 33: 235-240.
5) Donofrio G., Cavirani S., Vanderplasschen A., Gillet L., Flammini C.F., Recombinant Bovine Herpesvirus 4 (BoHV-4) Expressing Glycoprotein D of BoHV-1 Is Immunogenic and Elicits Serum-Neutralizing Antibodies against BoHV-1 in a rabbit Model. Clinical and Vaccine Immunology, (2006).
6) Donofrio G, Van Santen Vl : A Bovine Macrophage Cell Line Supports Bovine Herpesvirus 4 Persistent Infection. J Gen Virol., 2001, 82: 1181-1185.
7) Egyed L., (2000) Bovine herpesvirus type-4; a special herpesvirus (review article) 48(4): 501-513.
8) Fitton J, Beenham J, Edwards S: Bovid herpesvirus 4 antibody in cattle in Great Britain. Veterinary Record, 1990, 126, 173.
9) Roizman B, Desroisers RC, Fleckenstein B, Lopez C, Minson, AC, Studdert MJ: The family herpesviridae: an update. Archives of Virology, 1992, 123, 425-449.