Paratüberküloz, ruminantların Mycobacterium paratuberculosis tarafından sebep olduğu ve bağırsaklar ile bölgesel lenf yumrularında yangı ile karakterize, kronik bir hastalıktır.
Paratüberküloz ruminantlar için birincil bir sağlık sorunudur. Hayvan işletmelerinde özellikle süt sığırlarında sıklıkla görülür. Süt sığırları M. paratuberculosis 'e karşı daha hassastır.
Belirtiler
Paratüberküloz hastalığının sadece iki klinik belirtisi vardır: Hızlı kilo kaybı ve ishal. Koyun ve keçi gibi hayvan türlerinde ishal daha az yaygındır. Genç enfekte hayvanlar yetişkin olana kadar klinik bulgu göstermez .Bu dönemde hastalığın ortaya konması oldukça zordur. Hayvanlarda iyi bir beslenmeye karşı aşırı zayıflama görülebilir.
Klinik olgularda genellikle semptomlar, anamnez ve nekropsi sonuçları ile teşhis yapılır. Paratüberküloz hastalığının belirtileri diğer hastalıklarla benzer olduğu için ve asemptomatik olgularda ise teşhis amaçlı laboratuvar testleri gerekmektedir. Bir sürüde paratüberküloz vakası görülmüşse başka enfekte hayvanlarında olması muhtemeldir.
M. paratuberculosis enfekte ve sağlıklı görünen bir hayvanın aylar ve yıllar içerisinde aniden zayıflayıp hastalanmasının sebebi bilinmemektedir.
Paratüberküloz Hastalığı Ne Kadar Yaygındır?
Amerika’da sığır sürülerinin M. paratuberculosise karşı pozitiflik oranı %6 ve süt sığır sürülerinin ise işletme bazında pozitiflik oranı %63 olarak tahmin edilmektedir. Türkiye’de ise 2013 yılı bir çalışmaya göre subklinik paratüberküloz oranı %3,5 ve işletme bazında %41,6 olarak belirlenmiştir.
Hayvanlar Nasıl Enfekte Olur?
Bulaşma, genellikle enfekte ama sağlıklı görünümlü hayvanların sürüye girişi, dışkıyla kontamine olmuş su, kontamine süt ve yem maddelerinin sindirim sistemi yoluyla alınması durumda olur. Genç hayvanlar enfeksiyona erginlerden daha duyarlıdır. Yaşa bağlı bir direnç gelişir. Süt çevreden (gübre, kirli emzikler) kontamine olmuş olabilir veya enfeksiyonun ileri aşamalarında organizma direk süt ile geçebilir. Enfeksiyon generalize olduğunda, etkenler süt, semen ve idrarla da çıkarılabilir ve hayvanlar doğmadan önce (intrauterin) enfekte olabilir.
Korunma ve Kontrol
Paratüberkülozun kontrol ve eradikasyonu, hastalığın uzun inkübasyon periyodu ve mevcut diagnostik testlerin yetersizliğinden dolayı güçtür. Sığırlarda sürü bazında hastalığın kontrolü, enfekte hayvanların eliminasyonuna, hastalığın yayılmasını önleyici hijyen tedbirlerinin alınmasına, yeni hayvan girişlerinde laboratuvar testleri ile kontrolüne dayanır.
Ayrıca, M.paratuberculosis enfeksiyonunun kontrolü amacıyla hayvan türüne, işletmenin hedeflerine ve hayvancılık yöntemlerine göre özel yöntemler kullanılabilir. Tüm kontrol yaklaşımları iki temel strateji ile ayakta durabilir.
1- Yeni doğan hayvanlar enfeksiyona karşı korunmalı, hijyenik bir ortam sağlanmalı, su ve süt M.paratuberculosis ile kontamine olmamalıdır. Bulaşmanın birincil kaynağı enfekte hayvanın gübresidir.
2- Enfekte hayvanlar laboratuvar teşhis metotları ile belirlenmeli ve bu hayvanların sütleri genç hayvanlara verilmemelidir. Ayrıca bu hayvanların gübreleri ile genç hayvanların temas etmesi önlenmelidir.
Laboratuvar Teşhis Yöntemleri
Yeni yaklaşımlarla her zamankinden daha ucuz ve güvenilir test yöntemleri mevcuttur. Paratüberküloz hastalığı için bir sürüyü test etmenin üç yolu vardır. Dışkı örneklerinin kültürü ile M.paratuberculosis izole etmek, direkt PCR yöntemi ile M.paratuberculosis in DNA’sını çoğaltmak ve kan yolu ile antikorların tespiti. ELISA gibi Serolojik testler hastalığın kontrolü için yaygın olarak kullanılmaktadır.