Küçük Ruminant Vebası Hastalığı Nedir?
Peste des Petits Ruminants Virus (PPRV) enfeksiyonu koyun ve keçi gibi evcil ruminantların yanı sıra vahşi ruminantlarda da görülen ateş, iştahsızlık, burun akıntısı, hemoraji, ağız mukozasında (dil, dudak, damak ) erozyonlar, stomatitis, konjunktivitis, ishal ve bronchopneumonie ile karakterize subakut ya da akut viral bir hastalıktır (Diallo 1988; Scott 1990; Kwiatek ve ark., 2007).
PPRV uzun bir süre sığır vebası (RP) virüsünün küçük ruminantlara adapte olmuş bir varyantı olarak kabul edilmiştir. Ancak, virüsün fizikokimyasal özellikleri açısından ve yapılan moleküler çalışmalar sonucunda farklı bir morbillivirüs olduğu gösterilmiştir. (Taylor,1979a).
Etken ve Bulaşma yolları?
PPRV, Paramyxoviridae ailesinin Morbillivirus genusunda yer almaktadır. PPRV konak dışında çabuk inaktif hale geldiğinden enfeksiyonun en önemli bulaşma yolu, sürü içerisinde bulunan viremi dönemindeki hayvanların diğer duyarlı hayvanlarla yakın temasıdır. Enfekte hayvanların ağız, burun, konjunktival akıntıları ve gaitasında bol miktarda virüs bulunur. Duyarlı hayvanlar, enfekte hayvanların öksürme ve aksırması sonucunda havada bulunan enfektif damlacıkları solunum sırasında alabilirler (Abegunde ve Adu, 1977; Bundza ve ark., 1988; Taylor, 1984).
Hastalığın en önemli bulaşma yolu yakın temas olmasına karşın, enfekte olmuş hayvan yatakları, su ve yem gibi çeşitli malzemeler de etkenin geçişinde indirekt olarak rol oynayabilir. Uzun mesafelerden aerosol yolla gelen etkenlerin bulaşmadaki rolü azdır. Çevre şartlarına oldukça duyarlı olan PPRV ısı, ultraviole ışını ve yağ çözücülerle kolaylıkla inaktive olduğundan dolayı enfeksiyonun bulaşmasında hayvanların yakın temasta olmaları şarttır (Lefèvre ve Diallo, 1990). Mevsimin soğuk ve yağmurlu olduğu dönemlerde PPRV enfeksiyonunun epizootik formu gelişir ve %80-90 hastalanma oranını takiben %50-80 ölüm görülür.
Klinik Belirtiler?
Virüs, organizmaya girdikten sonra 3-4 günlük inkubasyon periyodu sırasında oro-farengial lenf yumrularında çoğalır; ardından kan ve lenf yoluyla doku ve organlara yayılır. Hastalığın en ağır formu akut formdur. Belirgin klinik semptomlar beden ısısının aniden 39,5-41°C’ye yükselmesiyle başlar. Etkilenen hayvanlarda nefes darlığı, bazen hızlı ve hırıltılı torakoabdominal bir solunum görünür. Ağır vakalarda solunum güçlüğüne bağlı olarak baş ve boynu ileri uzatma, burun deliklerini açma, dili dışarı çıkarma ve hafif iniltili bir öksürük gözlemlenir. Bunlar pnömoninin belirgin bulgularıdır. Başlangıçta seröz karakterde olan ağız, burun ve konjunktival akıntılar sekonder bakteriyel kontaminasyonla birlikte sarı ve irinli bir yapıya dönüşür. Bu akıntılar çeneyi ve gözün altındaki tüyleri ıslatabilir, bunların kurumasıyla göz kapaklarının yapışması, burnun tıkanması ve nefes almada güçlük şekillenir.(Şekil -1/2/3)
PPR enfeksiyonunda, sığır vebasının aksine solunum sisteminde belirgin bir enfeksiyon tablosu oluşmaktadır (Bundza ve ark., 1988; Brown ve ark., 1991).
Teşhis Yöntemleri nelerdir?
Koyun ve keçiler RP ve PPR virüsleri ile enfekte olabilirler. Ayrıca şap, pastorellosis, ektima, çiçek, keçi plöyropnöymonisi, mavidil, koksidiosis ve pestivirüs enfeksiyonları gibi hastalıklar ile semptomlar karışabilmektedir. Bu nedenle klinik tanının laboratuvar analizleri ile doğrulanması gereklidir. PPRV enfeksiyonunun laboratuvar teşhisi 4 temel esasa dayanır:
1) Virüs izolasyonu
2) Viral antijen tespiti
3) RT-PCR veya Real Time RT-PCR
4) Seroloji
Koruma ve Kontrol
PPRV enfeksiyonu için spesifik bir tedavi bulunmamaktadır. Ari ülkeler enfeksiyonun kontrolünde, enfekte alanlardan hayvan ithalatının sınırlandırılması, karantina, zorunlu kesim, karkasların uygun bir biçimde imha edilmesi, enfekte alanların dezenfeksiyonu gibi klasik kontrol metotlarını kullanarak başarıya ulaşmışlardır. PPR salgınlarının kontrolünde, özellikle yüksek risk taşıyan bölgelerde karantina tedbirlerinin yanı sıra, aşılama ve koruyucu immunizasyonun (hiperimmun serum uygulaması) birlikte yürütülmesi gereklidir. Aşılama PPR enfeksiyonunun kontrolünde en temel yol olarak kabul edilir (Diallo, 2003).